Το Δικαστήριο θέτει εμπόδια στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης στην άσκηση της κυριαρχικής εξουσίας τους να ελέγχουν τα εξωτερικά τους σύνορα.

Γράφει ο Νικόδημος Καλλιντέρης, Νομικός

To Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στο Στρασβούργο δημοσίευσε στις 24 Ιουνίου 2025 μια δικαστική απόφαση η οποία άπτεται του μεταναστευτικού ζητήματος και των διαδικασιών απέλασης παρανόμως εισερχομένων και διαμενόντων μεταναστών. Ιδίως λόγω της τρέχουσας συγκυρίας με τη σοβούσα μεταναστευτική κρίση στην Ελλάδα αλλά και πανευρωπαϊκά αξίζει να εστιάσουμε στην εν λόγω απόφαση καθώς θα διαπιστώσουμε για μία ακόμη φορά ότι το Δικαστήριο θέτει εμπόδια στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης στην άσκηση της κυριαρχικής εξουσίας τους να ελέγχουν τα εξωτερικά τους σύνορα.

Με την απόφαση καταδικάστηκε η Ουγγαρία για την απέλαση τριών μεταναστών με καταγωγή από το Αφγανιστάν και τη Συρία στα ουγγροσερβικά σύνορα. Οι τρεις μετανάστες είχαν καταθέσει ξεχωριστές προσφυγές στο Δικαστήριο του Στρασβούργου.

Ο H.Q. είχε εισέλθει νόμιμα στη χώρα το 2018, αλλά η αίτηση ασύλου του απορρίφθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Αλλοδαπών το 2021, μετά τη λήξη της φοιτητικής του βίζας. Ο Z.A. και ο A.S.A. εισήλθαν παράνομα στην Ουγγαρία τον Φεβρουάριο και τον Ιούλιο του 2022 αντίστοιχα και τραυματίστηκαν και οι τρεις σε τροχαία ατυχήματα μετά από παράνομη διέλευση των σερβικών συνόρων με τη συνεπικουρία λαθρεμπόρων. Νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομεία, όπου φέρεται να εξέφρασαν την επιθυμία να ζητήσουν άσυλο στην Ουγγαρία για να ξεφύγουν από τις διώξεις στις χώρες τους.

Μετά την έξοδο τους από το νοσοκομείο, οι Z.A., A.S.A. και H.Q. επιστράφηκαν από την αστυνομία στα σύνορα Σερβίας-Ουγγαρίας μαζί με άλλους αραβόφωνους άνδρες. Όλοι διατάχθηκαν να εξέλθουν από την επικράτεια της Ουγγαρίας και να εισέλθουν εκ νέου στο έδαφος της Σερβίας.

Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι υπήρξε παραβίαση εκ μέρους των ουγγρικών αρχών του άρθρου 4 του 4ου πρόσθετου πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) το οποίο απαγορεύει την μαζική απέλαση ξένων υπηκόων. Η Ουγγαρία διατάχθηκε με την απόφαση να καταβάλει 23.000 ευρώ για ηθικές βλάβες και 8.000 για τα δικαστικά έξοδα.

Επί της ουσίας το εν λόγω άρθρο της ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με τη δυναμική ερμηνεία που ακολουθείται από το ΕΔΔΑ στο πλαίσιο της θεωρίας του «ζωντανού οργάνου» (“living instrument”) εμποδίζει τα κυρίαρχα έθνη-κράτη να χαράσσουν πολιτικές αποτρεπτικές των μαζικών μεταναστευτικών ροών και επιπλέον θέτει φραγμούς στην προσπάθεια των αστυνομικών και συνοριακών αρχών να ελέγχουν τα σύνορα του κράτους τους.

Η απόφαση αυτή έρχεται προς ενίσχυση και παλαιότερων αποφάσεων του ΕΔΔΑ (Khlaifia and Others v. Italy [GC], 2016; Shahzad v. Hungary, 2021; etc.) βάσει των οποίων έχει διαμορφωθεί μια αρκετά συμπαγής και σταθερή νομολογία που καταδικάζει την απέλαση παρανόμως διαμενόντων ατόμων εντός των συνόρων κράτους-μέλους του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σύμφωνα με το Δικαστήριο, λοιπόν, κάθε νεοεισερχόμενος μετανάστης δεν μπορεί να απελαθεί ακόμα κι αν δεν έχει κινήσει ο ίδιος επίσημα και θεσμικά τη διαδικασία υποβολής αιτήματος ασύλου (N.D. and N.T. v. Spain, 2020).

Είναι αυτονόητο ότι με αυτή τη θεώρηση των αποφάσεων του ΕΔΔΑ μπορεί να προκληθούν αποσταθεροποιητικές καταστάσεις στα κράτη ιδίως σε περιόδους μεγάλης μεταναστευτικής πίεσης που εν δυνάμει μπορεί να τεθούν και ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Με την ανωτέρω νομολογία είναι πρόδηλο ότι στην πράξη το ΕΔΔΑ τείνει να μετατρέπει τις παράτυπες/παράνομες διαμονές μεταναστών σε δικαιώματα παραμονής, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη διασάλευση της δημόσιας τάξης και της εθνικής κυριαρχίας.

Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι λόγω της γεωγραφικής της θέσης η Ουγγαρία λειτουργεί ως βασική πύλη εισόδου από τα Βαλκάνια προς την δυτική Ευρώπη με αποτέλεσμα να δέχεται κατά καιρούς οξύτατες μεταναστευτικές πιέσεις. Στη μεταναστευτική κρίση του 2015 πάνω από 400.000 μετανάστες πέρασαν μέσω της ουγγρικής επικράτειας προς τη δυτική και βόρεια Ευρώπη.

Κι όμως! Τόσο το ΕΔΔΑ όσο και το Δικαστήριο της ΕΕ (ΔΕΕ) στο Λουξεμβούργο έχουν επανειλημμένα επιβάλει χρηματικές κυρώσεις στην Ουγγαρία για την μεταναστευτική της πολιτική, ιδίως όσον αφορά την πρόσβαση στις διαδικασίες παροχής καθεστώτος ασύλου και τις επαναπροωθήσεις στα σύνορα.

Για παράδειγμα, σε μια βαρυσήμαντη απόφαση τον Ιούνιο του 2024, το ΔΕΕ επιδίκασε στην Ουγγαρία πρόστιμο ύψους 200 εκ. ευρώ με ημερήσια ποινή 1 εκ. ευρώ για τη μη συμμόρφωση με προηγούμενη απόφαση σχετικά με την υποδοχή αιτούντων άσυλο. Αυτό το τεράστιο πρόστιμο αντικατοπτρίζει την πίεση που ασκούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί για να εμποδίσουν την κυρίαρχη μεταναστευτική στρατηγική της Ουγγαρίας, η οποία δίνει προτεραιότητα στην εθνική και ευρωπαϊκή ασφάλεια σε σχέση με τα δικαιώματα των μεταναστών.

Παρεμφερείς αποφάσεις έχουν εκδοθεί και κατά άλλα ευρωπαϊκών κρατών που λόγω θέσης υφίστανται μεγάλες μεταναστευτικές πιέσεις. Στο στόχαστρο έχει βρεθεί και η Πολωνία (D.A. and Others v. Poland) για απελάσεις προς την Λευκορωσία.

Αυτή η σειρά αποφάσεων κατά κρατών που υιοθετούν πολιτικές ελέγχου των συνόρων βασισμένες στην κυριαρχία και την ασφάλεια σηματοδοτεί μια νομική θεώρηση και στάθμιση κατά την οποία η προστασία του ατόμου υπερισχύει έναντι των εθνικών συμφερόντων, της δημόσιας τάξης και του κυριαρχικού ελέγχου της μετανάστευσης στα σύνορα.

Επειδή το ΕΔΔΑ με άλλες αποφάσεις του έχει απαγορεύσει από τα κράτη να απελαύνουν υπηκόους τρίτων χωρών που έχουν τελέσει ποινικά αδικήματα (βλ. και το σχετικό παλαιότερο άρθρο του γράφοντος εδώ), εννέα ηγέτες κρατών-μελών της ΕΕ (Βέλγιο, Πολωνία, Ιταλία, Δανία, Τσεχία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία και Αυστρία) ζήτησαν με επιστολή τους τον Μάιο του 2025 μια διαφορετική ερμηνεία της ΕΣΔΑ ώστε να μπορούν να λαμβάνουν κυριαρχικά αποφάσεις και να προστατεύσουν τις κοινωνίες τους.

Επομένως, το ρητορικό ερώτημα που τίθεται είναι αν τα ευρωπαϊκά κράτη με τις εκλεγμένες ηγεσίες τους και ιδίως όσα δέχονται λόγω γεωγραφικής θέσης αυξημένες μεταναστευτικές ροές μπορούν να εφαρμόσουν αποτελεσματικές, ασφαλείς και συνεκτικές μεταναστευτικές πολιτικές την ώρα που τα δικαστήρια τα εμποδίζουν…

ΠΗΓΗ : geopolitico.gr

ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Στο σημερινό μου άρθρο στο https://t.co/QATDHV7DC9 σχολιάζω κάποιες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) οι οποίες άπτονται της διαχείρισης του… pic.twitter.com/n2tFUKAB8z

— Nikodimos Kallinteris (@KNikodimos) July 26, 2025